Ostatnie dni są bardzo pracowite. Przed nami urlop, i cały tydzień samych rozrywek :).

Dzięki pomocy naszej Madzi zajęcia w domu są naprawdę efektywne. Madzia pożycza nam także świetne pomoce naukowe. Dzięki temu wspieramy ćwiczenia, które w tej chwili są dla Antka najistotniejsze. W tej chwili pracujemy nad poszerzeniem słownictwa Antosia oraz nad poprawnością artykulacyjną.

Oto relacja z naszych ostatnich zajęć:

Ćwiczenie 1.

Ćwiczymy czasowniki odpowiadając na pytanie: Co robi?

Oprócz odpowiedzi w postaci: siedzi, czyta, myje, pojawiają się pytania dodatkowe: Co czyta? Co je? itd.

Ćwiczenie 2.

To ćwiczenie świetnie pokazuje zainteresowania i preferencje dziecka. Antek dostał do wyboru 4 historie: dwie o dziewczynkach, jedną o samolocie i jedną o pożarze. Wybrał oczywiście o samolocie i strażakach :).

Tu zadanie dziecka polega na chronologicznym ułożeniu 3 obrazków (następstwo zdarzeń) oraz streszczeniu historii jakich one dotyczą.

Ćwiczenie 3.

Układamy na stole jeden rząd wyrazów, a zadaniem dziecka jest dopasowywanie odpowiednich par znaczeniowych. I tak np. okulary + oko, basen + czepek, sok + pomarańcze. Ćwiczenie służy nie tylko skojarzeniom, ale przede wszystkim nabywaniu znajomości nazewnictwa nowych rzeczowników.

Ćwiczenie 4.

Ćwiczenie artykulacyjne. Na stole układamy elementy do których należy po kształcie dobrać odpowiedni wzór. Dziecko w rozsypance ma odnaleźć właściwy kształt, dopasować go i nazwać - już w konstrukcji zdania, czyli:

 To jest kwiatek,

 To jest chmurka,

To jest grzyb.

W nagrodę, za skupienie i pracę na zajęciach, wybraliśmy się na lody :).

Dziś będzie o nieprawidłowościach w rozwoju mowy naszych dzieci. Zadajecie mi dużo pytań związanych z tym tematem. Od razu mówię: nie jestem ekspertem, wszystko co wiem, wynika z moich własnych doświadczeń oraz z literatury, jaką do tej pory przeczytałam. I tak wiedza na temat rozwoju mowy u dzieci słyszących, daje mi określone wskazówki do rehabilitacji. Jedno z drugim jest bowiem ściśle związane. U nas było o tyle "łatwiejsze", że o niedosłuchu Antka wiedzieliśmy od urodzenia. Skoro niedosłuch to i zaburzony rozwój mowy. Ale wiele z Was pisze, że niedosłuch został wykryty późno, bądź był powikłaniem po przebytej chorobie. To pokazuje, że obserwacja dziecka, na każdym etapie jego rozwoju, jest niezwykle ważna, aby nie przeoczyć istotnych problemów. Im wnikliwiej będziemy się przyglądać dziecku, tym szybciej będziemy w stanie zareagować na pewne jego nietypowe zachowania. Dlatego twierdzenie: moje dziecko jest w porządku i nie muszę z nim tak intensywnie ćwiczyć, jest błędne. Ćwicząc z własnym dzieckiem, kreatywnie się bawiąc, jesteś w stanie zauważyć chociażby jego skłonności dysleksyjne i w porę im zaradzić. Nie uwierzę, że dla Mam dziś mówiących "z moim dzieckiem jest wszystko w porządku" to bez znaczenia.
 Wiadomo, rozwój mowy nie zawsze przebiega standardowo, czasem zdarza się, że dziecko wykracza poza normę rówieśniczą. I super, kiedy jest ponad tę normę gorzej, gdy rozwój mowy następuje bardzo powoli, a nawet niekiedy hamuje. Czasem przychodzi taki moment, gdy rodzic zauważa, ze dziecko mówi gorzej niż rówieśnicy, sepleni bądź, co gorsza, nie mówi wcale. I wtedy zaczyna się panika...

Z doświadczenia wiem, że nasz piękny polski język jest niezwykle trudny. Uwierzcie przysparza on problemów nie tylko maluchom, które zaczynają się nim posługiwać, ale i 18-latkom, którzy wydawałoby się, mają już określoną świadomość językową. Dla rodziców rozwój mowy u ich dziecka jest zwykle problematyczny. Mało jest bowiem dzieci, które zaczynają płynnie mówić w wieku 2 lat. A jeżeli tak jest, to w dużej mierze nie jest to zasługa samych rodziców (którzy często się tym chwalą), ale po prostu genów. Tak twierdzą psychologowie i logopedzi. Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na szybkość rozwoju mowy, są także warunki w jakich dorasta dziecko, czyli rodzice i rodzeństwo (w naszym przypadku najlepszym rehabilitantem Antka jest jego starszy brat Olek). Czyli im bardziej przyjazna rodzina, pełna miłości i zrozumienia, tym szybciej dziecko nabywa umiejętności społecznych, a co za tym idzie przyczynia się to do rozwoju mowy.

Pierwszymi dźwiękami jakimi posługują się dzieci jest płacz, ale już w pierwszych miesiącach życia rozpoznać można głużenie (występujące także u dzieci z niedosłuchem!). Kiedy dziecko ma około pół roku do samogłosek dołączają spółgłoski, a głużenie przechodzi w gaworzenie. Za jakiś czas dochodzi również melodia językowa (niezwykle istotna dla każdego języka).

U dziecka słyszącego prawidłowo zdolność rozumienia niektórych słów pojawia się około 10 miesiąca życia (około 20-30 słów) zaś w 14-15 miesiącu zdolność ta wzrasta już do 100. Nie towarzyszy temu spektakularny rozwój mowy, najczęściej dzieci nie mówią wtedy w ogóle. Pojawiają się jedynie pojedyncze słowa, czasem użyte we właściwym kontekście, co przysparza wiele radości, ale zwykle jest bezwiedne.

Aby dziecko mogło tworzyć swoje pierwsze dwuwyrazowe zdania musi mieć określony zasób słownictwa. Na początku słowa łączy z gestem - naukowcy nazywają ten proces holofrazą (około 1 rok życia do 1,5 roku), czyli wskazuje na przedmiot wypowiadając np słowo: mama. Prawdziwy przełom w mówieniu następuje między 16. a 24. miesiącem życia dziecka. Wtedy słowniczek rozrasta się z blisko 50 do ok. 350 słów! Oczywiście artykulacyjnie są to słowa, które należy poprawiać, niemniej dziecko przyporządkowuje dane słowo do przedmiotu na tyle sprawnie, że jest w stanie właściwie porozumieć się z otoczeniem.

Oczywiście na początku dziecku łatwiej jest opanować nazewnictwo rzeczowników (i tak się dzieje, stąd nasza rehabilitacja oparta jest w głównej mierze o nazewnictwo rzeczownikowe), czasowniki i przymiotniki przychodzą później. Wynika to oczywiście ze stopnia trudności. Rzeczowniki określają jeden przedmiot, zaś czasowniki i przymiotniki zależność między dwoma przedmiotami. Aby dziecko mogło stworzyć swoje pierwsze zdanie (choćby złożone z dwóch słów) jego zasób słownictwa musi opierać się na przynajmniej 100 wyrazach.

Oczywiście w początkowej fazie zdania te są nie gramatyczne, ale mają ustaloną kolejność np. Mama idzie. Rozwój gramatyczny przybiera na sile między 27. a 36. miesiącem życia. Dzieci zaczynają wtedy biegle używać liczby mnogiej, odmiany rzeczowników, przymiotników i czasowników. Dziecko wkracza w etap, który będzie trwał, aż do momentu jego wejścia w edukację a więc 6-7 roku życia.

W naszym przypadku, niestety, gramatyka języka musi zostać wyuczona. Nie ma mowy o intuicji językowej, a raczej o żmudnej i ciężkiej pracy, szkolącej podstawy odmiany oraz wprowadzania np. liczby mnogiej.

Ni mniej ni więcej, przyjmuje się, że prawidłowy rozwój mowy powinien zakończyć się w wieku od 6-7 lat.

Kiedy należy się martwić?

Logopedzi mówią o tym, że są trzy typy opóźnień rozwoju mowy:

1. Samoistny opóźniony rozwój mowy (ORM) - jest to określenie bardzo ogólne. Stosuje się je zwykle u dzieci do 3. roku życia, u których nie można stwierdzić przyczyn opóźnień w rozwoju języka. Jest to wstępna diagnoza, która wymaga zweryfikowania. Opóźniony rozwój mowy stwierdza się w przypadku, gdy kompetencje językowe wykształciły się w stopniu niewystarczającym do komunikacji. W ORM zaburzone mogą być artykulacja i gramatyka wypowiedzi. Znacznie ograniczony jest także zasób słownictwa dziecka. Wolniejsze tempo nabywania zdolności językowych może dotyczyć zarówno mówienia jak i rozumienia. 

Co powinno zwrócić naszą uwagę? 

- późniejsze pojawienie się gaworzenia (norma od 6. do 9. miesiąca), 

- późniejsze pojawienie się zdań prostych i złożonych,

- zbyt długo utrzymujące się nieprawidłowe struktury gramatyczne, 

- przedłużający się okres  mowy dziecięcej.

2. Niesamoistny opóźniony rozwój mowy (NORM) jest to opóźnienie spowodowane konkretnymi czynnikami, wynika np. z uszkodzeń słuchu, upośledzenia umysłowego, uszkodzeń neurologicznych, uszkodzeń obwodowych narządów mowy (np. rozszczep podniebienia), bądź jest skutkiem zaniedbań ze strony środowiska. Może towarzyszyć afazji, dyslalii, jąkaniu, autyzmowi, niedosłuchowi, mózgowemu porażeniu dziecięcemu itd. Tu najważniejsze jest ustalenie przyczyny opóźnienia.

3. Opóźniony rozwój mowy czynnej, to częste zaburzenie u starszych dzieci (w wieku 3-4 lat, najczęściej chłopców), a polega na opóźnieniach w artykulacji dźwięków. Dzieci takie nie mają żadnej wady wrodzonej aparatu mowy, rozumieją wszystko co się do nich mówi, intelektualnie rozwijają się prawidłowo i nie mają żadnych neurologicznych deficytów, mimo to mają kłopot ze złożeniem głosek w słowa i wypowiadaniem ich w odpowiednim tempie. Co za tym idzie mówią niewiele i mogą mieć trudności w pisaniu i czytaniu. Potrafią natomiast wypowiadać niemal wszystkie głoski mowy, ale pojedynczo, czasami w postaci sylab (onomatopeje), złożenie ich w melodyjne słowa jest natomiast poza ich zasięgiem.

Kiedy powinniśmy zareagować?

- półroczne dziecko nagle milknie - jest to wskazanie do dokładnego zbadania słuchu,

- dziecko przekraczające 18. miesiąc życia nie rozumie poleceń, jego słownik nie przekracza dziesięciu słów, a jedyne co mówi to powtarzające się w kółko sylaby - takie zachowanie powinno wzbudzać w rodzicach czujność,

- dziecko między 2. a 3. rokiem życia wydaje z siebie niezrozumiałe dźwięki, ma problemy z tworzeniem prostych zdań. Tym bardziej alarmujące jest, jeśli taka sytuacja przedłuża się do czwartego roku życia.

Zaburzenia mowy

O zaburzeniach mowy mówimy, gdy wystąpią wszystkie cztery z poniższych problemów:

- brak rozumienia mowy - dziecko nie pojmuje sensu wypowiadanych słów, o co chodzi domyśla się z kontekstu i sytuacji,

- problemy artykulacyjne - na przykład seplenienie, jąkanie albo złe tworzenie głosek,

- ograniczony zasób słów,

- błędne stosowanie gramatyki - opuszczanie słów lub całych części zdań, trudności z odmianą i liczba mnogą itp.

Jeśli odnotujemy zakłócenia we wszystkich tych aspektach mowy, powinniśmy udać się do logopedy bądź foniatry i dokładnie dziecko przebadać. Przy czym zawsze trzeba patrzeć na dziecko całościowo i poza mową brać jeszcze pod uwagę jego rozwój emocjonalny, społeczny, poznawczy i motoryczny, a także etap rozwojowy na którym się znajduje.

Jak wspierać rozwój mowy u dziecka o tym będzie w innym poście. Przedstawione przeze mnie informacje wynikają nie tylko z mojej wiedzy ogólnej, ale i z obserwacji dziecka słyszącego i niesłyszącego, licznych konsultacji z logopedą oraz z materiałów znalezionych i wyczytanych przeze mnie w Internecie i nie tylko. Nie jestem ekspertem w tej dziedzinie, staram się tylko, aby to miejsce było dla Was pomocne w dziedzinach związanych m.in. z rozwojem mowy :).

Bibliografia:

http://tosioweigraszki.blogspot.com/2015/07/rozwoj-mowy-i-cwiczenia-logopedyczne.html

http://ulogopedy.pl/opozniony-rozwoj-mowy/

http://www.logopeda-bwronska.cba.pl/

Wiem, że o tym już było. No, ale niestety, my musimy wracać do tematów, które wymagają doskonalenia i szlifowania. Dlatego dziś znowu będzie o liczbie mnogiej. Bardzo ważne są powtarzalność i skrupulatność przeprowadzanych ćwiczeń. My w tej chwili uczymy się części mowy. 

Poniższe ćwiczenia pomogą zrozumieć i zapamiętać, czym jest liczba pojedyncza i mnoga. Dziecko nauczy się także rozróżniać rzeczowniki w liczbie pojedynczej od rzeczowników w liczbie mnogiej. Do ćwiczeń tym razem wykorzystałam zestaw dydaktyczny, który zawiera dużą liczbę rzeczowników (np. oko - oczy, stół - stoły). Do każdego obrazka są także przyporządkowane plakietki z podpisami. Obrazki w rozmiarze 7x7cm świetnie dopasowują się do małych rączek. Zestaw pomaga w ćwiczeniu segregacji na dwa zbiory (dołączone plakietki z napisami JEST i SĄ), a także wspiera czytanie globalne poprzez wyszukiwanie odpowiednich plakietek i przyporządkowywanie ich do określonych obrazków. W skład zestawu wchodzi 40 kolorowych elementów obrazkowych, 44 etykietki opisowe oraz opis przykładowych ćwiczeń.

Ćwiczenie 1.

Rozkładamy na stole plakietki (najpierw w dwóch rzędach) i nazywamy rzeczowniki prawidłowo je akcentując: słoń - słonie.

Zadajemy dodatkowe pytania: Gdzie jest słoń? Gdzie są słonie? Ile jest słoni? Policz!

Zadaniem dziecka jest wybrać odpowiednią plakietkę i przyporządkować do liczby pojedynczej i do liczby mnogiej.

Ćwiczenie 2. 

Dokańczamy zdania: To jest... To są... (pokazujemy plakietkę), dziecko udziela odpowiedzi ustnie lub poprzez podanie odpowiedniej plakietki. Ile jest parasoli? Policz!

Ćwiczenie 3.

Rozkładamy dużo obrazków w liczbie pojedynczej na stole i prosimy dziecko o odszukanie liczby mnogiej przy jednoczesnym nazywaniu i układaniu plakietek z nazwami.

 Tutaj pojawiło się pytanie przy tzw. okazji: Antek jak robi zegar? Odpowiedź: bim, bam, bąk :).

2. Układanie wg wzoru:

Wielokrotnie pytacie mnie, na jakim poziomie jest rozwój mowy Antosia. Po ostatniej wizycie w Poznaniu, usłyszeliśmy, że Antoś jest w dolnej granicy mowy rówieśniczej. Antek ma dobrą melodię języka, to znaczy mówi w umiarkowanym stopniu głośności. W mowie potocznej pojawiają się liczne substytucje czyli zamiany głosek np. Kofam, tot (kot) itd. Zamienia także dość często końcówki fleksyjne, co podobno jest "normalne" w jego wieku. Gdybym miała określić jego zasób słów to w obrębie części mowy wyglądałoby to mniej więcej tak: czasowniki ok. 40, rzeczowniki do 50, przymiotniki do 20 (te liczby nie zmieniają się bardzo w kontekście użycia w mowie swobodnej bądź użycia sugerowanego, czyli w opisie obrazków). Bardzo nas cieszy, że Antek swobodnie posługuje się także wyrażeniami przyimkowymi (tu do 10 w swobodnym użyciu).

W mowie Antka dużo słów jest artykulacyjnie wyraźnych, ale i wiele użytych w nieodpowiedniej formie wraz z substytucjami. Ogólnie wygląda to tak, że w melodii językowej, tzn. w toku wypowiedzi, pojawiają się pojedyncze słowa, zdania proste i już kilka razy zdania złożone. Czyli ta forma mówienia po "chińsku" schodzi na plan drugi, ustępując miejsca prawidłowym sformułowaniom. To naturalna droga wchodzenia w mówienie dziecka implantowanego. Na początku jest melodia, później pojedyncze słowa, następnie proste zdania i w końcu efekt finalny. Dlatego czeka nas dalsza praca :).

Wczoraj ćwiczyliśmy na kartach Metody Krakowskiej najpierw powtarzając przymiotniki: suchy/mokry, pełny/pusty, duży/mały, wesoły/smutny, brudny/czysty, zamknięty/otwarty.

Drugie ćwiczenie na jakim się skopiliśmy dotyczyło logicznego myślenia, ale i czytania. Zadaniem Antka było ułożenie 3 rysunków zgodnie z następstwem zdarzeń oraz dopasowanie do tych oto rysunków podpisów. To co ułożył musiał przeczytać. To wyraźny efekt nauki czytania globalnego oraz wprowadzania paradygmatów :).

A oto nagranie:

Popołudnie spędziliśmy grając w piłkę i malując obrazki. Odwiedziły nas dwie kuzyneczki - Klara i Weronika, więc było artystycznie i bardzo wesoło :).

Wczoraj zupełnie przypadkiem, robiąc zakupy w Biedronce (bardzo lubię tę sieć sklepów), wpadła mi w ręce super rzecz. Książeczka plus karty obrazkowe Pierwsze słowa, czyli rozwijające zabawy dla maluszka.

W takim zestawie znajdują się trwałe karty edukacyjne i mini poradnik dla rodziców, pod hasłem Jak wspierać rozwój mowy u dziecka. Całość w kolorowym i przyjaznym opakowaniu. Autorami tej pozycji są Natalia i Krzysztof Minge, psychologowie specjalizujący się we wspieraniu wczesnego rozwoju dzieci. Popularyzują oni metodę Glenna Domana  (to sposób nauczania bardzo małych dzieci czytania oraz podstaw matematyki) i prowadzą konsultacje oraz warsztaty dla rodziców, którzy chcą swoim dzieciom dać szansę na pełne wykorzystanie wrodzonego potencjału. Oczywiście te karty obrazkowe to nie jest pełen kurs nauki czytania :). Niemniej może stać się wspaniałym zaczątkiem do kreatywnego i edukacyjnego wspierania mowy u dziecka. Taka wczesna zabawa w nauczanie nie tylko dostarcza dzieciom niezbędnych umiejętności, ale i rozbudza w nich ciekawość świata. Przede wszystkim stymuluje mózg dziecka do rozwoju, przez co zwiększa jego potencjał z którego dziecko będzie korzystało przez całe życie. To trening koncentracji, zapamiętywania oraz lepszego i łatwiejszego radzenia sobie z nauką. W załączonej książeczce znajdziecie również propozycje zabaw z kartami. Naprawdę uważam, że warto się w nie zaopatrzyć, po to chociażby, aby mądrze i kreatywnie wspierać rozwój swojego dziecka. Ja już zakupiłam dla mojego Chrześniaka Kuby :).

I wciąż powtarzam, gdybym mogła, namówiłabym wszystkie mamy (szczególnie dzieci zdrowych), aby wprowadzały do zabawy elementy ćwiczeń ogólnorozwojowych. To naprawdę zaowocuje w szkole łatwością przyswajania wiedzy oraz umiejętnościami ogólnopoznawczymi. Zachęcam :).

Między innymi dlatego wybrałam zawód nauczyciela. Kiedy dzieci są w domu mogę swobodnie poświęcić im czas. Te wakacje zamierzamy spędzić razem, odpoczywać i  zwyczajnie cieszyć się swoją obecnością. Nareszcie. Olek, lat 9, przebiera w propozycjach wakacyjnych, jak w ulęgałkach. Właśnie wyjechał do Cioci Martusi (moja Siostra, jeszcze studentka) i wujka Michała (świetny przyszły Szwagier). Młodzi mieszkają w dużym mieście, więc chodzą do kina, na basen i super się bawią, tak mówi Olo.